Πρόλογος

Με μεγάλη μου χαρά σας παρουσιάζω την 14η Ετήσια Έκθεση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ), που καλύπτει την περίοδο από την 1η Απριλίου 2024 έως τις 31 Μαρτίου 2025. Η Ετήσια Έκθεση του ΕΣΣΚ αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των καθηκόντων διαφάνειας και λογοδοσίας του ΕΣΣΚ. Στόχος της είναι να γνωστοποιήσει στους συννομοθέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στο ευρωπαϊκό κοινό εν γένει τον τρόπο με τον οποίο το ΕΣΣΚ εκπλήρωσε την εντολή του.

Οι 12 μήνες της υπό εξέταση περιόδου χαρακτηρίστηκαν από προκλήσεις. Ωστόσο, το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει επιδείξει ανθεκτικότητα. Οι περισσότερες τράπεζες και ασφαλιστικές επιχειρήσεις κατέγραψαν ιστορικώς υψηλά κέρδη, και τα χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού έχουν γίνει πιο ελκυστικά για τους διεθνείς επενδυτές. Οι καιροί όμως δεν αφήνουν περιθώρια για εφησυχασμό: οι ριζικές και ταχείες αλλαγές στο γεωπολιτικό περιβάλλον εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση για όλους μας.

Η μακροπροληπτική πολιτική βοήθησε τον χρηματοπιστωτικό τομέα να αντιμετωπίσει παραδοσιακές ευπάθειες. Οι αρχές συνέχισαν να λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπιση προκλήσεων όπως η έντονη αστάθεια στις αγορές οικιστικών και εμπορικών ακινήτων, η οποία χαρακτηρίστηκε από υπερβολική και μη βιώσιμη υπεραισιοδοξία, παρατεταμένη απροθυμία ανάληψης κινδύνων και υλοποίηση κινδύνων. Ο τομέας των ακινήτων εξακολουθεί να αποτελεί πηγή ανησυχίας σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος όσον αφορά τον περιορισμό των επιπτώσεών του στον χρηματοπιστωτικό τομέα.

Απαιτείται προσέγγιση σε επίπεδο συστήματος όσον αφορά τη μακροπροληπτική πολιτική υπό το τρέχον κλίμα, όπου οι τραπεζικοί κίνδυνοι επιτείνονται από ευπάθειες σε άλλους τομείς του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, ο ευρωπαϊκός χρηματοπιστωτικός τομέας είχε «τραπεζοκεντρικό» χαρακτήρα, γεγονός που οδήγησε σε ανησυχίες για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα λόγω της έλλειψης εναλλακτικών λύσεων. Ως απάντηση, οι νομοθέτες της ΕΕ παρείχαν στις αρχές μακροπροληπτικής εποπτείας ένα ευρύ φάσμα τραπεζικών εργαλείων. Σήμερα, σημαντικό μέρος των δανειοδοτήσεων εκκινείται από μη τραπεζικά ιδρύματα. Μια πιο πλούσια προσφορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών αποτελεί ευκαιρία για την πραγματική οικονομία, αλλά και πηγή κινδύνου. Ως εκ τούτου, τα τελευταία χρόνια το ΕΣΣΚ υποστηρίζει ένα συμπληρωματικό σύνολο εργαλείων πολιτικής για την αντιμετώπιση των κινδύνων που προέρχονται από τη μη τραπεζική χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση. Αυτό εξακολουθεί να έχει επείγοντα χαρακτήρα και προσβλέπω στην εφαρμογή κανονιστικών μεταρρυθμίσεων από τους νομοθέτες της ΕΕ.

Το ΕΣΣΚ έχει επίσης ταχθεί υπέρ μιας προσέγγισης όσον αφορά τη νομοθεσία με βάση τις δραστηριότητες, η οποία θα μπορούσε να αποτρέψει ή να μετριάσει τη μετατόπιση κινδύνων μεταξύ των χρηματοπιστωτικών τομέων. Τον Νοέμβριο του 2024, το ΕΣΣΚ δημοσίευσε έκθεση που δείχνει τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν όταν η επικρατούσα έμφαση σε οντότητες συνδυάζεται με την έμφαση σε δραστηριότητες. Επί του παρόντος, το νομοθετικό πλαίσιο είναι κατακερματισμένο μεταξύ διαφορετικών νομικών προσώπων και δεν λαμβάνει υπόψη τον τρόπο με τον οποίο αυτά αλληλεπιδρούν. Παραδείγματος χάριν, οι κεντρικοί αντισυμβαλλόμενοι, τα εκκαθαριστικά μέλη και οι πελάτες των τραπεζών συγκροτούν ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα εκκαθάρισης που μπορεί να απορροφήσει τους πιστωτικούς κινδύνους, αλλά και να εντείνει τους κινδύνους ρευστότητας. Αυτό απαιτεί μεγάλη προσοχή εκ μέρους του ΕΣΣΚ και όλων των τομεακών αρχών. Χαιρετίζω την πρόσφατη σύσταση του Κοινού Μηχανισμού Παρακολούθησης, στον οποίο συμμετέχουν όλες οι Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές (ΕΕΑ), το ΕΣΣΚ, η ΕΚΤ και οι εθνικές αρχές με σκοπό την πλήρη κατανόηση των μακροχρηματοπιστωτικών επιπτώσεων αυτών των αλληλεπιδράσεων.

Πολλά έχουν ειπωθεί σχετικά με την επείγουσα ανάγκη να δημιουργηθεί μια ένωση αποταμιεύσεων και επενδύσεων. Εν προκειμένω, με μεγάλη χαρά φιλοξένησα την Ευρωπαία Επίτροπο Maria Luís Albuquerque στην πρώτη συνεδρίαση του Γενικού Συμβουλίου του ΕΣΣΚ μετά τον διορισμό της. Συζητήσαμε με ποιον τρόπο η μακροπροληπτική πολιτική μπορεί να αποτελέσει πρόσθετο στοιχείο μακροχρηματοπιστωτικής σταθερότητας και, ως εκ τούτου, να στηρίξει την ενοποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων. Στην εισαγωγική δήλωσή μου προς την Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τόνισα επίσης την ανάγκη περαιτέρω ανάπτυξης ευρωπαϊκών εποπτικών αρμοδιοτήτων προκειμένου να μειωθούν οι κίνδυνοι κατακερματισμού.

Κατά τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου, νέοι παράγοντες και νέα προϊόντα εισήλθαν στην ευρωπαϊκή χρηματοπιστωτική αγορά. Επρόκειτο για τους παρόχους υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων, οι οποίοι είναι οι νέοι παράγοντες στον τομέα της χρηματοδότησης. Αλλά και οι παραδοσιακοί παράγοντες προσφέρουν ολοένα περισσότερες υπηρεσίες κρυπτοστοιχείων στους πελάτες τους. Αυτό συνεπάγεται ευκαιρίες, ενέχει όμως και νέους κινδύνους. Κατά την υπό εξέταση περίοδο, τέθηκε σε ισχύ ο κανονισμός για τις αγορές κρυπτοστοιχείων (MiCA). Υπό την ιδιότητά μου ως προέδρου του ΕΣΣΚ, ανέφερα επανειλημμένως ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να εξετάσει το ενδεχόμενο ενσωμάτωσης του καθεστώτος MiCA. Η παρούσα Ετήσια Έκθεση εγείρει επίσης ανησυχίες σχετικά με την ανταλλαξιμότητα των σταθερών κρυπτονομισμάτων (stablecoins) που εκδίδονται τόσο στην ΕΕ όσο και σε τρίτη χώρα («σχήματα πολλαπλής έκδοσης»), τις οποίες συμμερίζονται αρκετά ιδρύματα μέλη του ΕΣΣΚ.

Οι κυβερνοεγκληματίες και οι κρατικοί παράγοντες αποτελούν έναν σύνδεσμο που θέτει νέους υβριδικούς κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Το ΕΣΣΚ δημοσίευσε έκθεση στην οποία εξέτασε τα εθνικά και πανευρωπαϊκά πλαίσια για την προώθηση της ανθεκτικότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα έναντι κυβερνοαπειλών. Στο πλαίσιο του κανονισμού για την ψηφιακή επιχειρησιακή ανθεκτικότητα (Digital Operational Relisience Act – DORA), οι ΕΕΑ δημιούργησαν ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο συντονισμού συστημικών κυβερνοσυμβάντων για τις χρηματοπιστωτικές αρχές (EU-SCICF), στο οποίο το ΕΣΣΚ εντάχθηκε τον Ιανουάριο του 2025. Το EU-SCICF αποτελεί ένα φόρουμ εντός του οποίου οι χρηματοπιστωτικές αρχές ανταλλάσσουν εμπιστευτικές πληροφορίες κατά τη διάρκεια κυβερνοσυμβάντων μεγάλης κλίμακας, μεταξύ άλλων για την πιθανή μετάδοσή τους και τα μέτρα μετριασμού τους. Η έγκαιρη ενεργοποίησή του μπορεί να ελαχιστοποιήσει τις αδυναμίες συντονισμού μεταξύ των αρχών. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε ευρύτερα επιχειρησιακά συμβάντα των οποίων η βασική αιτία μπορεί συχνά να προσδιοριστεί μόνο μετά την πάροδο σημαντικής χρονικής περιόδου.

Ο κανονισμός ΕΣΣΚ απαιτούσε την επανεξέταση της νομικής βάσης του ΕΣΣΚ έως το τέλος του 2024. Σε αυτό το πλαίσιο, μια ομάδα τεσσάρων εμπειρογνωμόνων κλήθηκαν να εκφράσουν τις ανεξάρτητες απόψεις τους σχετικά με το μέλλον του ΕΣΣΚ. Μια από τις πιο μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες του ΕΣΣΚ είναι η ανάπτυξη ικανότητας προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων από πάνω προς τα κάτω σε επίπεδο συστήματος. Ένα σημαντικό πρώτο βήμα ήταν η άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων σε σχέση με τη ρευστότητα για το σύνολο του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η οποία ολοκληρώθηκε στη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου.

Το επιτυχημένο έργο του ΕΣΣΚ οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αφοσίωση πολλών ατόμων από τα όργανα μέλη του και στους καταξιωμένους εμπειρογνώμονες της Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής μας. Θα ήθελα να τους ευχαριστήσω όλους για τη συνεισφορά τους, η οποία αναγνωρίζεται στις πολυάριθμες δημοσιεύσεις του ΕΣΣΚ. Σε αυτό το σημείο μπορώ να αναφερθώ μόνο σε κάποιους ανθρώπους με τους οποίους είχα στενότερη επικοινωνία, συγκεκριμένα στον François Villeroy de Galhau, Διοικητή της Banque de France, για την υποστήριξή του στη Διευθύνουσα Επιτροπή, στην οποία είχα την ευχαρίστηση να καλωσορίσω τον Joachim Nagel, Πρόεδρο της Deutsche Bundesbank, ως διάδοχό του. Θα ήθελα επίσης να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον Pablo Hernández de Cos, ο οποίος συμφώνησε να συνεχίσει να προεδρεύει της Συμβουλευτικής Τεχνικής Επιτροπής για περίοδο ενός έτους μετά τη λήξη της θητείας του στη θέση του Διοικητή της Banco de España. Είμαι επίσης ευγνώμων στην Aino Bunge, Υποδιοικήτρια της Sveriges Riksbank, η οποία αποδέχτηκε τη θέση του αντιπροέδρου της Συμβουλευτικής Τεχνικής Επιτροπής. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τον Stephen Cecchetti για το έργο του στην προεδρία της Συμβουλευτικής Επιστημονικής Επιτροπής και τον Thorsten Beck για την ανάληψη αυτού του απαιτητικού ρόλου. Και τίποτα από όλα αυτά δεν θα είχε πραγματοποιηθεί χωρίς τη σταθερή αφοσίωση της Ομάδας του ΕΣΣΚ υπό την καθοδήγηση του επικεφαλής της Γραμματείας του ΕΣΣΚ Francesco Mazzaferro.

Christine Lagarde
Πρόεδρος του ΕΣΣΚ

Περίληψη

Ως υπό εξέταση περίοδος για την παρούσα Ετήσια Έκθεση λαμβάνεται το διάστημα από την 1η Απριλίου 2024 έως τις 31 Μαρτίου 2025.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (ΕΣΣΚ) διενήργησε την τακτική του διαδικασία εντοπισμού και αξιολόγησης ευπαθειών και κινδύνων.

Η οικονομία της ΕΕ αντιμετώπισε σημαντικές προκλήσεις για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα κατά την υπό εξέταση περίοδο, οι οποίες οφείλονταν κυρίως σε εξωτερικούς παράγοντες. Στους βασικούς κινδύνους συγκαταλέγονται οι εντάσεις στη Μέση Ανατολή και η συνεχιζόμενη επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Αυτό οδήγησε σε αστάθεια των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και σε φόβους πληθωρισμού, που μετριάστηκαν από τις προσπάθειες της ΕΕ να μειώσει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια. Επιπλέον, οι αλλαγές πολιτικής στις ΗΠΑ, όπως οι προτεινόμενοι εμπορικοί περιορισμοί και η δημοσιονομική επέκταση, δημιούργησαν αβεβαιότητα παγκοσμίως, η οποία συνέβαλε στην αυξημένη αστάθεια των αγορών και στις προς τα κάτω αναθεωρήσεις των προβλέψεων της ΕΕ για την οικονομική ανάπτυξη. Παρά την ελαφρά ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης στην ΕΕ το 2024, οι προοπτικές παρέμειναν συγκρατημένες λόγω αυτής της αβεβαιότητας. Οι τάσεις του πληθωρισμού μετριάστηκαν στις αρχές του 2025, ευθυγραμμιζόμενες με τις μεσοπρόθεσμες προσδοκίες για τη σταθερότητα. Οι ευπάθειες στον επιχειρηματικό τομέα παρέμειναν αυξημένες, με ολοένα περισσότερες περιπτώσεις αφερεγγυότητας και συρρίκνωση των κερδών λόγω του υψηλού κόστους και της υποτονικής ζήτησης. Ιδιαίτερα επηρεάστηκαν οι μικρότερες επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις με σημαντικά ανοίγματα στις ΗΠΑ. Ο τομέας των νοικοκυριών στην ΕΕ επέδειξε ανθεκτικότητα, υποβοηθούμενος από τον χαμηλότερο πληθωρισμό, τα χαμηλά ποσοστά ανεργίας, το μειωμένο κόστος χρηματοδότησης και την ανάκαμψη των τιμών των ακινήτων. Η διάθεση των χρηματοπιστωτικών αγορών για ανάληψη κινδύνων ήταν έντονη και οι τιμές των μετοχών αυξήθηκαν, ιδίως στις ΗΠΑ. Ωστόσο, γεωπολιτικοί και μακροοικονομικοί κίνδυνοι εξακολουθούν να επηρεάζουν τις αποτιμήσεις των περιουσιακών στοιχείων. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες παρέμειναν ανθεκτικές, καταγράφοντας πρωτοφανή κέρδη, αλλά οι μελλοντικές προκλήσεις θα μπορούσαν να δοκιμάσουν αυτήν την ανθεκτικότητα. Οι αυξημένοι λόγοι του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ και οι αυξανόμενες απειλές για την ασφάλεια απαίτησαν προσεκτική διαχείριση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας και αυξημένη χρηματοδότηση της άμυνας.

Λίγο μετά την τελευταία ημερομηνία που καλύπτει η παρούσα Ετήσια Έκθεση, η κυβέρνηση των ΗΠΑ επέβαλε μεγάλους δασμούς στους κυριότερους εμπορικούς εταίρους της προκειμένου να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ. Αυτοί οι περιορισμοί στο εμπόριο, οι οποίοι επιβλήθηκαν στις αρχές Απριλίου, οδήγησαν σε σημαντικές αναθεωρήσεις των προοπτικών για την παγκόσμια οικονομία και προκάλεσαν μεγαλύτερη αστάθεια στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι συμμετέχοντες στην αγορά υποβάθμισαν τις προβολές τους για την οικονομική ανάπτυξη, ιδίως για την οικονομία των ΗΠΑ. Οι δασμοί αύξησαν επίσης τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό, καθώς το υψηλότερο κόστος των εισαγομένων αναμένεται να μετακυλιστεί εν μέρει στους καταναλωτές. Παρά την αυξημένη μεταβλητότητα και τη χαμηλή ρευστότητα που παρατηρούνται σε ορισμένες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων, οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές παραμένουν γενικά ανθεκτικές, χωρίς αισθητή επίδραση στη διαμόρφωση των τιμών. Εάν οι δασμοί έχουν μακρά διάρκεια, ενδέχεται να υλοποιηθούν κίνδυνοι για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην ΕΕ και οι εξελίξεις πρέπει να παρακολουθούνται στενά από τις ευρωπαϊκές αρχές.

Το ΕΣΣΚ διεύρυνε το πλαίσιο παρακολούθησής του σύμφωνα με την εντολή που του έχει ανατεθεί να παρακολουθεί τους συστημικούς κινδύνους στον χρηματοπιστωτικό τομέα της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτής της εντολής, το ΕΣΣΚ δημοσίευσε έκθεση τον Φεβρουάριο του 2025, η οποία καθορίζει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την παρακολούθηση των συστημικών κινδύνων ρευστότητας.^[1] Αυτό το νέο πλαίσιο εισάγει ένα ευρύ σύνολο δεικτών που καλύπτουν τους κινδύνους ρευστότητας χρηματοδότησης για τις τράπεζες, τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, τα ταμεία συντάξεων και τα αμοιβαία κεφάλαια επενδυτικού χαρακτήρα, καθώς και τους κινδύνους ρευστότητας της αγοράς σε σημαντικές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων. Το ΕΣΣΚ ανέπτυξε επίσης το πλαίσιο παρακολούθησής του για την αγορά τιτλοποιήσεων της ΕΕ. Το Γενικό Συμβούλιο του ΕΣΣΚ συζήτησε και ενέκρινε έκθεση κατά τη συνεδρίασή του τον Μάρτιο του 2025 και η έκθεση δημοσιεύθηκε μετά την υπό εξέταση περίοδο, τον Μάιο.^[2] Τέλος, το ΕΣΣΚ δημοσίευσε την τακτική του έκθεση παρακολούθησης σχετικά με τις ευπάθειες και τους κινδύνους που αφορούν ορισμένους μη τραπεζικούς χρηματοπιστωτικούς διαμεσολαβητές.^[3]

Οι ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων συμβάλλουν στην αξιολόγηση των ευπαθειών του χρηματοπιστωτικού συστήματος ως προς το ενδεχόμενο υλοποίησης κινδύνων. Προσομοιώνουν την αντίδραση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων σε υποθετικές δυσμενείς οικονομικές και χρηματοπιστωτικές συνθήκες, συμβάλλοντας στη διαχείριση κινδύνων και στην πρόληψη κρίσεων. Σύμφωνα με την εντολή που τους έχει ανατεθεί, οι Ευρωπαϊκές Εποπτικές Αρχές (ΕΕΑ) υποχρεούνται να συντονίζουν, σε συνεργασία με το ΕΣΣΚ, τις ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων σε επίπεδο ΕΕ που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά τους. Κατά την υπό εξέταση περίοδο, το ΕΣΣΚ παρείχε στην Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) το δυσμενές σενάριο για τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων του 2024 όσον αφορά τα αμοιβαία κεφάλαια της χρηματαγοράς (ΑΚΧΑ). Παρείχε επίσης το δυσμενές σενάριο για την πανευρωπαϊκή άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων του 2025 για τον τραπεζικό τομέα υπό τον συντονισμό της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών (ΕΑΤ) και δύο δυσμενή σενάρια για την πανευρωπαϊκή άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων του 2025 για τα επαγγελματικά συνταξιοδοτικά ταμεία υπό τον συντονισμό της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (ΕΑΑΕΣ). Όλα τα σενάρια προσαρμόστηκαν ώστε να συμπεριλάβουν τα επιχειρηματικά μοντέλα και τα προφίλ κινδύνου των διαφόρων τύπων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που καλύπτονταν από τις συγκεκριμένες ασκήσεις προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων. Εκτός από τη συνεισφορά στις τομεακές προσομοιώσεις ακραίων καταστάσεων των ΕΕΑ, το ΕΣΣΚ ανέπτυξε άσκηση προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων ρευστότητας σε επίπεδο συστήματος για την καλύτερη κατανόηση της δυναμικής των κινδύνων ρευστότητας σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα της ΕΕ. Στόχος της παρούσας άσκησης είναι να κατανοηθεί η διασύνδεση μεταξύ και εντός των τομέων της ΕΕ και να ποσοτικοποιηθεί ο αντίκτυπος μιας συνολικής διαταραχής ρευστότητας στην ΕΕ.

Οι εργασίες του ΕΣΣΚ για την αξιολόγηση και την αντιμετώπιση των ευπαθειών που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα βασίζονται σε αναλυτικά και υψηλής ποιότητας δεδομένα. Το ΕΣΣΚ έχει πρόσβαση σε ορισμένα αναλυτικά δεδομένα ανά συναλλαγή ή ανά ίδρυμα σε τακτική και συνεχή βάση. Σε αυτά περιλαμβάνονται στοιχεία για τις συναλλαγές παραγώγων, τις συναλλαγές χρηματοδότησης τίτλων, την τιτλοποίηση και τους οργανισμούς εναλλακτικών επενδύσεων. Κατά την υπό εξέταση περίοδο, το ΕΣΣΚ συνέχισε να αναλύει αυτά τα στοιχεία, εκπληρώνοντας την εντολή που του έχει ανατεθεί να αξιολογεί τους κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ωστόσο, η ικανότητα του ΕΣΣΚ να επιτυγχάνει αυτόν τον στόχο με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο παρεμποδίζεται από την έλλειψη πρόσβασης σε ορισμένα αναλυτικά δεδομένα σε τακτική και συνεχή βάση, π.χ. δεδομένα για ορισμένους τύπους επενδυτικών οργανισμών και ασφαλιστικών επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΣΣΚ διατύπωσε την άποψή του για ενίσχυση της ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ των ΕΕΑ και του ΕΣΣΚ, ώστε να ευθυγραμμιστεί καλύτερα η πρόσβασή του σε δεδομένα με τους στόχους και την εντολή του.^[4] Στο τέλος της υπό εξέταση περιόδου, οι ανησυχίες αυτές δεν είχαν ακόμη αντιμετωπιστεί.

Το ΕΣΣΚ τόνισε επίσης την ανάγκη υιοθέτησης μιας προοπτικής σε επίπεδο συστήματος, καθώς αυτό έχει καίρια σημασία για την εντολή που του έχει ανατεθεί όσον αφορά τη μακροπροληπτική επίβλεψη του χρηματοπιστωτικού συστήματος της ΕΕ.

Μια προσέγγιση σε επίπεδο συστήματος καθίσταται ολοένα πιο απαραίτητη, καθώς οι αλληλεξαρτήσεις μεταξύ τραπεζών και μη τραπεζικών ιδρυμάτων καθιστούν ασαφή τα όρια μεταξύ των διαφόρων τομέων του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το ΕΣΣΚ περιέγραψε το όραμά του για μια προσέγγιση σε επίπεδο συστήματος όσον αφορά την αξιολόγηση και τον περιορισμό των κινδύνων για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα ως απάντηση στη διαβούλευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αξιολόγηση της επάρκειας των μακροπροληπτικών πολιτικών για τη μη τραπεζική χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση.^[5] Η σημασία αυτής της προσέγγισης αποτυπώθηκε σε έκθεση στην οποία στηρίζεται η αναθεώρηση του κανονισμού ΕΣΣΚ. Η έκθεση εκπονήθηκε από ομάδα υψηλού επιπέδου, τέσσερα μέλη της οποίας ήταν εξοικειωμένα με το έργο και τη λειτουργία του ΕΣΣΚ.^[6]

Αντανακλώντας το γεγονός αυτό, το ΕΣΣΚ συνέχισε τις εργασίες του σε αρκετά σημαντικά διατομεακά και διασυνοριακά θέματα πολιτικής. Το ΕΣΣΚ εφάρμοσε αυτήν την προσέγγιση σε επίπεδο συστήματος σε τρεις δραστηριότητες τις οποίες θεωρεί σημαντικές για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα – τη διαχείριση στοιχείων ενεργητικού, την εκκαθάριση και τον δανεισμό. Κατά την υπό εξέταση περίοδο, υπέβαλε επίσης διατομεακές προτάσεις πολιτικής προκειμένου να συμβάλει στην αντιμετώπιση των κινδύνων για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα που προκύπτουν από κρυπτοστοιχεία και συναφείς δραστηριότητες, καθώς και από απαιτήσεις περιθωρίου. Επιπλέον, το ΕΣΣΚ συνέχισε τις εργασίες του σχετικά με προτάσεις πολιτικής που συμβάλλουν στην πρόληψη ή τον περιορισμό των κινδύνων για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα από κυβερνοσυμβάντα σε επίπεδο συστήματος, καθώς και των κινδύνων που απορρέουν από τις εξελίξεις στις αγορές εμπορικών και οικιστικών ακινήτων.

Παράλληλα, το ΕΣΣΚ ανέπτυξε περαιτέρω τις ειδικές ανά τομέα πολιτικές του για τα τραπεζικά και τα μη τραπεζικά ιδρύματα, δεδομένου ότι και αυτά στηρίζουν τη συνολική σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Το ΕΣΣΚ συνέχισε να σημειώνει πρόοδο όσον αφορά τις πολιτικές που αφορούν ειδικά τον τραπεζικό τομέα. Αυτό περιλάμβανε τη συνεισφορά στην εν εξελίξει επανεξέταση του μακροπροληπτικού πλαισίου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ιδίως κατά τις συνεδριάσεις της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέματα τραπεζών, πληρωμών και ασφαλίσεων που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2024 και τον Μάρτιο του 2025.

Το ΕΣΣΚ συνέχισε να εφαρμόζει το κοινό του πλαίσιο για την κατεύθυνση της μακροπροληπτικής πολιτικής για τις τράπεζες προκειμένου να αξιολογεί την κατεύθυνση της πολιτικής των μελών του ΕΣΣΚ, ούτως ώστε να στηρίζει και να αμφισβητεί τις εθνικές τους αποφάσεις μακροπροληπτικής πολιτικής. Κατά τη διάρκεια της υπό εξέταση περιόδου, οι εργασίες αυτές περιλάμβαναν την εμβάθυνση της ανάλυσης ανά χώρα. Το ΕΣΣΚ σκοπεύει να διευρύνει αυτή την ανάλυση ώστε να συμπεριλάβει και τη μη τραπεζική χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση εν ευθέτω χρόνω.

Επιπλέον, δημοσιεύθηκε έκθεση από κοινού με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προκειμένου να κατανοηθεί καλύτερα ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόζεται στις χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) η έννοια του θετικού ουδέτερου επιτοκίου για το αντικυκλικό κεφαλαιακό απόθεμα ασφαλείας. Η έκθεση σκιαγράφησε τις απόψεις των μελών σχετικά με τη μελλοντική πορεία της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένων προτάσεων για να διευκολύνεται η χρήση του αντικυκλικού κεφαλαιακού αποθέματος ασφαλείας σε προγενέστερο στάδιο του χρηματοπιστωτικού κύκλου.

Το ΕΣΣΚ συνέχισε επίσης τις εργασίες του σχετικά με τις πολιτικές που αφορούν ειδικότερα τα μη τραπεζικά ιδρύματα. Κατά την προηγούμενη υπό εξέταση περίοδο, οι συννομοθέτες της ΕΕ είχαν καταλήξει σε πολιτική συμφωνία επί των κειμένων «επιπέδου 1» που καθορίζουν τους κανόνες προληπτικής εποπτείας οι οποίοι διέπουν τα επενδυτικά κεφάλαια, τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις και τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους. Κατά την τρέχουσα υπό εξέταση περίοδο, το ΕΣΣΚ πρότεινε αλλαγές σε ορισμένους από αυτούς τους κανόνες προκειμένου να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των μη τραπεζικών ιδρυμάτων. Παρείχε επίσης συμβουλές στον ΕΑΑΕΣ και την ΕΑΚΑΑ σχετικά με μακροπροληπτικές πτυχές ορισμένων κειμένων «επιπέδου 2» και «επιπέδου 3» που καταρτίζονται από τις ΕΕΑ για την εφαρμογή των νέων κανόνων προληπτικής εποπτείας. Σε αυτές περιλαμβάνονταν προτάσεις και συμβουλές σχετικά με τους κανόνες προληπτικής εποπτείας για τους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους, τα επενδυτικά κεφάλαια και τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις.

Το ΕΣΣΚ εξακολούθησε να διαδραματίζει ρόλο επίβλεψης στην αξιολόγηση των εθνικών μέτρων πολιτικής.

Το ΕΣΣΚ ενημερώνεται για τα μακροπροληπτικά μέτρα που λαμβάνουν οι εθνικές αρχές και σε ορισμένες περιπτώσεις πρέπει να γνωμοδοτεί σχετικά με τη χρήση ή/και την αμοιβαιότητά τους. Στον τραπεζικό τομέα, οι μακροπροληπτικές πολιτικές που βασίζονται στις κεφαλαιακές απαιτήσεις αυστηροποιήθηκαν περαιτέρω σε αρκετά κράτη μέλη κατά την υπό εξέταση περίοδο. Ωστόσο, ορισμένα μέτρα με βάση τον δανειολήπτη καταργήθηκαν ή χαλάρωσαν. Ελήφθησαν διάφορα μέτρα που αφορούσαν τις κεφαλαιακές απαιτήσεις, κυρίως σε σχέση με τα αντικυκλικά κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας, τα οποία αποσκοπούσαν πρωτίστως στην αυστηροποίηση των υφιστάμενων κατευθύνσεων της μακροπροληπτικής πολιτικής. Επίσης, εφαρμόστηκαν ορισμένα μέτρα με βάση τον δανειολήπτη, αν και δεν υπάρχει καμία συγκεκριμένη γενική κατεύθυνση όσον αφορά την αυστηροποίηση ή τη χαλάρωση της κατεύθυνσης της μακροπροληπτικής πολιτικής των χωρών. Όσον αφορά τις συνολικές απαιτήσεις κεφαλαιακών αποθεμάτων ασφαλείας σε ολόκληρο τον ΕΟΧ, τα αποθέματα ασφαλείας συστημικού κινδύνου έχουν μειωθεί συνολικά μετά την πανδημία, αλλά η μείωση αυτή αντισταθμίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη συσσώρευση αντικυκλικών αποθεμάτων ασφαλείας παρόμοιου μεγέθους συνολικά. Στον μη τραπεζικό τομέα, η Επιτροπή Εποπτείας του Χρηματοπιστωτικού Τομέα του Λουξεμβούργου (Commission de Surveillance du Secteur Financier) και η κεντρική τράπεζα της Ιρλανδίας (Central Bank of Ireland/Banc Ceannais na hÉireann) ανακοίνωσαν ότι θα θεσπίσουν όρια μόχλευσης σύμφωνα με το άρθρο 25 παράγραφος 3 της οδηγίας για τους διαχειριστές οργανισμών εναλλακτικών επενδύσεων. Πρόκειται για ένα από τα λίγα μακροπροληπτικά εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους οι αρχές για τη μείωση των συστημικών ευπαθειών των μη τραπεζικών ιδρυμάτων και το ΕΣΣΚ ενημερώθηκε σχετικά με αυτά τα μέτρα κατά την προηγούμενη υπό εξέταση περίοδο.

Το ΕΣΣΚ εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις λογοδοσίας και υποβολής εκθέσεων προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το κοινό. Η Πρόεδρος του ΕΣΣΚ παρέστη σε δημόσια ακρόαση ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής (ECON) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις 4 Δεκεμβρίου 2024 και πραγματοποίησε επίσης δυο εμπιστευτικές συνεδριάσεις με την Πρόεδρο και τους Αντιπροέδρους της επιτροπής ECON στο πλαίσιο των οποίων συζητήθηκαν οι κίνδυνοι για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ο πρώτος αντιπρόεδρος του ΕΣΣΚ παρέστη στην ακρόαση της επιτροπής ECON στις 20 Φεβρουαρίου 2025 για να συζητήσει στρατηγικές συμβουλές για το μέλλον του ΕΣΣΚ. Στο πλαίσιο της λογοδοσίας του προς το κοινό, τον Ιούλιο του 2024 το ΕΣΣΚ δημοσίευσε την Ετήσια Έκθεσή του για το 2023. Επιπλέον, το ΕΣΣΚ συνέβαλε στο Πρόγραμμα Αξιολόγησης του Χρηματοπιστωτικού Τομέα της ζώνης του ευρώ που εκδόθηκε από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), το οποίο διεξήχθη τον Οκτώβριο του 2024 και τον Φεβρουάριο-Μάρτιο του 2025. Το ΔΝΤ έχει διατυπώσει αρκετές συστάσεις προς το ΕΣΣΚ. Το Γενικό Συμβούλιο του ΕΣΣΚ είχε ζητήσει από την ομάδα υψηλού επιπέδου για την επανεξέταση του ΕΣΣΚ να συμβάλει στη δεύτερη αναθεώρηση του κανονισμού ΕΣΣΚ με στρατηγικές συμβουλές για το μέλλον του ΕΣΣΚ. Η έκθεση της ομάδας δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2024 και υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.