Opcje wyszukiwania
Podstawy Media Warto wiedzieć Badania i publikacje Statystyka Polityka pieniężna €uro Płatności i rynki Praca
Podpowiedzi
Kolejność

Przemówienie powitalne

Przemówienie, które wygłosił Mario Draghi, prezes EBC i przewodniczący Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego,
na pierwszej dorocznej konferencji ERRS

Szanowni Państwo!

Serdecznie witam Państwa na pierwszej dorocznej konferencji Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego (ERRS). Na najbliższe dwa dni mamy bogaty program, który odzwierciedla wartość instytucjonalną Rady. ERRS zrzesza organy odpowiedzialne za kształtowanie polityki. Nasi członkowie to 80 instytucji, z których każda jest ekspertem w określonej dziedzinie. Ta różnorodność specjalizacji stanowi o naszej sile. Wyjątkowa konstrukcja ERRS umożliwia jej całościowe spojrzenie na europejski system finansowy – zrozumienie ryzyk i wyzwań, które pojedynczym instytucjom trudniej byłoby ogarnąć.

Wymiana wiedzy i doświadczeń umożliwia także skuteczną koordynację polityki. ERRS pełni rolę centrum informacyjnego na potrzeby realizacji polityk makroostrożnościowych w sektorze bankowym, a także stanowi forum, na którym są one omawiane, łącznie z wpływem, jaki wywierają na poszczególne kraje, i ewentualną potrzebą wzajemności w ich stosowaniu.

Ze względu na ogólnounijną i ponadsektorową perspektywę ERRS jej program badawczy skupia się na wyzwaniach związanych ze strukturą całego europejskiego systemu finansowego oraz nowych zagrożeniach, ale także szansach, jakie wynikają z ciągłych zmian tej struktury. W tym kontekście chciałbym zwrócić uwagę na dwie kwestie: przerost sektora bankowego w Europie i dynamiczny rozwój sektora pozabankowego.

Przerost sektora bankowego w Europie

Dwa lata temu Doradczy Komitet Naukowy ERRS wydał szeroko później cytowane opracowanie, w którym rozważa, czy w Europie nie doszło do nadmiernego rozrostu sektora bankowego[1]. Wskazano w nim, że w ciągu ostatnich dwudziestu lat sektor ten przerósł rynki kapitałowe. Pod koniec lat 90. XX w. współczynnik łącznej wartości aktywów bankowych do kapitalizacji rynku akcji i obligacji prywatnych w Europie wynosił mniej niż dwa. Do roku 2008 wzrósł do czterech. Dla porównania: podobny współczynnik w USA przez cały ten okres wynosił mniej niż jeden, a w Japonii – mniej niż dwa.

Banki odgrywają żywotną rolę w finansowaniu małych i średnich przedsiębiorstw, będących kluczowym elementem gospodarki europejskiej. Aby Europa mogła prosperować, potrzebuje ciągłego napływu kredytów na produktywne przedsięwzięcia. Jednak akcja kredytowa ma zwykle charakter procykliczny: w czasie dobrej koniunktury rośnie zbyt szybko, a w czasie dekoniunktury – gwałtownie spada[2]. Dlatego też po kryzysie finansowym wzrost gospodarczy w krajach o większym udziale banków w systemie finansowym jest wolniejszy niż tam, gdzie system finansowy jest bardziej zrównoważony[3].

Wynika stąd wyraźnie, że z punktu widzenia polityki lepiej jest, gdy finansowanie dociera do gospodarki realnej różnymi kanałami, niż gdy zależy tylko od jednego. W szczególności rynki kapitałowe mogą w tym kontekście pełnić pożyteczną funkcję „koła zapasowego”[4]. Dlatego właśnie ERRS w pełni popiera utworzenie unii rynków kapitałowych, która ma znieść bariery dla ich dalszego rozwoju.

Zlikwidowanie tych barier doprowadzi do zmian w strukturze europejskiego systemu finansowego. Rynki kapitałowe i inne pozabankowe źródła finansowania zewnętrznego już rosną szybciej niż sektor bankowy[5]. Powinno to poprawić dostęp firm do finansowania i sprawić, że ewentualne straty rozłożą się na większą liczbę podmiotów.

Niska zyskowność banków

Przerost sektora bankowego w Europie, podkreślony w opracowaniu Doradczego Komitetu Naukowego, jest także jednym z czynników niskiej obecnie zyskowności banków. Na jej wyjaśnienie podawano wiele powodów, w tym niski poziom stóp procentowych. Realne stopy długoterminowe w głównych gospodarkach rozwiniętych spadają już od dwudziestu lat. Wynika to z różnych czynników, do których należą m.in.: zmiany technologiczne, sytuacja demograficzna, nierówność dochodów i niedobór bezpiecznych aktywów[6]. Do niskiego poziomu stóp przyczynia się także łagodzenie polityki pieniężnej, w ramach działań na rzecz stabilności cen, przez Europejski Bank Centralny i inne główne banki centralne.

Ponieważ oprocentowanie lokat bankowych cechuje się sztywnością w dół, niskie stopy procentowe zwykle powodują zmniejszanie się marż odsetkowych netto[7]. Jednak jednym z czynników niskiej obecnie zyskowności banków jest także przerost sektora bankowego w Europie. Ograniczanie marż odsetkowych w niektórych krajach jest potęgowane przez nadpodaż usług bankowych i związane z nią nasilenie konkurencji. Nadpodaż ta oznacza także, że sektor nie działa na granicy efektywności, co jest jednym z powodów wysokiego poziomu wskaźnika kosztów do dochodów w niektórych krajach.

Jednocześnie banki odnoszą korzyści z aktualizacji wyceny swoich portfeli stałodochodowych. Wzrost zyskowności jest ponadto pobudzany przez to, że przepływy kredytowe są większe, a rezerwy na straty z tytułu kredytów – niższe, niż byłyby przy mniej łagodnej polityce pieniężnej. Z analizy EBC wynika, że w krótkim okresie efekty te zwykle przeważają nad wpływem dochodów odsetkowych netto, choć wyniki dla różnych modeli biznesowych banków nie są w pełni spójne[8]. W sytuacji powszechnej nadpodaży usług finansowych i pojawiania się nowych rozwiązań technologicznych niektóre banki w celu zwiększenia zyskowności będą musiały zmienić swoje modele biznesowe.

W tych warunkach problematyczne stają się także modele biznesowe innych instytucji finansowych[9]. W szczególności te instytucje, które gwarantują utrzymanie określonej stopy zwrotu w dłuższym okresie – zwłaszcza firmy oferujące ubezpieczenia na życie o gwarantowanej stopie zwrotu – muszą liczyć się z tym, że jeśli nie dostosują sposobu prowadzenia działalności do zmieniających się warunków, w przyszłości ich zyskowność osłabnie. W zwiększeniu ich zbiorowej odporności oraz ulepszeniu ram restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji może pomóc polityka makroostrożnościowa.

Ryzyka systemowe poza sektorem bankowym

Przejdę teraz do kolejnej kwestii, którą zajmuje się ERRS: ryzyk systemowych niezwiązanych z sektorem bankowym. Jako że usługi pośrednictwa finansowego nadal przenoszą się z banków do podmiotów spoza tego sektora, musimy odpowiednio dostosowywać naszą politykę. W tym celu musimy rozpoznawać ryzyka, jakie wiążą się z migracją tych usług, i opracowywać narzędzia do ich łagodzenia[10].

Kwestię tę uwzględniła ERRS w opublikowanym w lipcu pierwszym rocznym sprawozdaniu dotyczącym równoległego systemu bankowego[11]. Wskazała w nim kilka zjawisk, które trzeba uważnie obserwować, w tym coraz większe niedopasowanie płynnościowe, zwłaszcza między niektórymi funduszami obligacyjnymi. Jedną z miar niedopasowania płynności w funduszach otwartych jest stosunek aktywów niepłynnych do aktywów ogółem. Sześć lat temu wskaźnik ten dla funduszy obligacji wynosił 26%, zaś w czwartym kwartale 2015 roku – już 38%. Dlatego ERRS stale analizuje ryzyka systemowe związane z niedopasowaniem płynności i dźwignią finansową w funduszach inwestycyjnych.

W sprawozdaniu wskazano ponadto na istotne powiązania między bankami a parabankami, w tym zwłaszcza funduszami rynku pieniężnego. Około dwóch trzecich łącznych aktywów tych funduszy jest powiązanych z bankami, głównie za sprawą papierów dłużnych. Istnienie tych wzajemnych powiązań było głównym powodem wydania przez ERRS zalecenia, by fundusze rynku pieniężnego nie obiecywały inwestorom stałej wartości aktywów netto, lecz stosowały wartość zmienną, oraz by podlegały zwiększonym wymogom informacyjnym i płynnościowym[12].

Polityka makroostrożnościowa poza sektorem bankowym

Ogólnie rzecz biorąc, ERRS bada powiązania, jakie występują w systemie finansowym między różnymi sektorami i obszarami geograficznymi. Ta przekrojowa analiza dostarcza informacji potrzebnych do kształtowania i kalibracji polityki makroostrożnościowej w obszarach innych niż sektor bankowy. Ukierunkowane badania naukowe poprawiają jakość procesów decyzyjnych w polityce i tym samym zwiększają odporność systemu finansowego.

Zdaniem ERRS można podnieść sprawność i odporność systemową rynków instrumentów pochodnych przez wprowadzenie wymogu, by rozliczanie wystandaryzowanych kontraktów pozagiełdowych odbywało się centralnie, a obrót nimi był prowadzony na giełdach lub platformach elektronicznych, do czego w 2009 roku zobowiązała się grupa G20. Obowiązek centralnego rozliczania transakcji po raz pierwszy wszedł w życie w Unii Europejskiej w czerwcu br., początkowo tylko dla pewnych instrumentów pochodnych na stopę procentową, ale będzie stopniowo rozszerzany także na inne rodzaje transakcji. ERRS obserwuje, jak wpływa to na zapotrzebowanie na zabezpieczenia i strukturę sieci, i w odpowiednim czasie opublikuje swoje wnioski[13].

ERRS prowadzi także badania nad nowymi instrumentami makroostrożnościowymi niedotyczącymi sektora bankowego. Jednym z rozważanych kierunków polityki jest stosowanie do celów makroostrożnościowych wymogów w zakresie depozytu zabezpieczającego i redukcji wartości aktywów zabezpieczających[14]. Wyznaczanie tych wymogów w sposób konserwatywny lub antycykliczny może pomóc w ograniczeniu nadmiernego wzrostu dźwigni finansowej. Nie tylko będą one działać antycyklicznie, lecz także mogą wzmocnić stabilność finansową przez łagodzenie spirali braku płynności[15]. Jest to szczególnie ważne dlatego, że brak równowagi między popytem na płynność a jej podażą może prowadzić do spotęgowania lub rozprzestrzeniania się szoków w systemie finansowym.

Podsumowanie

Czas na podsumowanie.

Odkąd powstała ERRS, Europa znacznie wzmocniła ramowe rozwiązania w zakresie regulacji, nadzoru i zarządzania kryzysowego. ERRS miała swój udział w tworzeniu bogatego zestawu narzędzi polityki makroostrożnościowej dla banków[16] i nadal koordynuje kalibrację tych narzędzi. Dzięki temu europejski system finansowy stał się odporniejszy i wzrosła jego zdolność do absorbowania strat.

Mocną stroną systemu finansowego są również jego zdolności adaptacyjne, które pomagają sprostać aktualnym wyzwaniom. Jednak adaptacyjność ta oznacza także, że twórcy polityki muszą zachować czujność. Z tego właśnie względu ERRS zawsze ostrzegała przed przyjmowaniem postawy wyczekującej. Polityka makroostrożnościowa dopiero się kształtuje, więc jest zrozumiałe, że jej twórcy dość ostrożnie podchodzą do nowatorskich instrumentów. Ale gdy widzimy ryzyka systemowe, musimy działać. Bezczynność może być jeszcze groźniejsza.

Więc podczas kolejnych prezentacji proszę zadawać sobie pytanie: jak wpłynie to na politykę makroostrożnościową w zmieniającym się świecie? Czy jej kierunek jest właściwy? Czy dostępne narzędzia są skuteczne? Państwa refleksje i uwagi pomogą wykorzystać wyjątkowy potencjał ERRS jako forum, na którym twórcy polityki dzielą się doświadczeniami i uzgadniają kolejne posunięcia na rzecz naszego wspólnego celu, jakim jest zmniejszenie ryzyka następnego kryzysu finansowego.

Po podzieleniu się z Państwem tymi przemyśleniami mam przyjemność otworzyć pierwszą doroczną konferencję Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego.

  1. Pagano, M., S. Langfield, V. Acharya, A. Boot, M. Brunnermeier, C. Buch, M. Hellwig, A. Sapir, I. van den Burg (2014), “Is Europe overbanked?” ESRB Advisory Scientific Committee Report no.4.
  2. Becker, B. and V. Ivashina (2014), “Cyclicality of credit supply: firm level evidence”, Journal of Monetary Economics, 62: 76-93.
  3. Langfield, S. and M. Pagano (2016), “Bank bias in Europe: Effects on systemic risk and growth”, Economic Policy, 31(85): 51-106.
  4. Levine, R., C. Lin and W. Xie (2016), “Spare tire? Stock markets, banking crises, and economic recoveries”, Journal of Financial Economics, 120(1): 81-101.
  5. European Central Bank (2015), “Report on financial structures”, October.
  6. Summers, L., “US economic prospects: Secular stagnation, hysteresis, and the zero lower bound”, Business Economics, 49(2).
  7. Analiza wrażliwości wyników banków amerykańskich przed odpisami na rezerwy celowe na zmiany krótkoterminowych stóp procentowych w ciągu jednego roku – zob. M. Gomez, A. Landier, D. Sraer and D. Thesmar (2016), “Banks' exposure to interest rate risk and the transmission of monetary policy”, ESRB Working Paper no.13.
  8. Cœuré, B. (2016), “Assessing the implications of negative interest rates”, speech at the Yale Financial Crisis Forum, Yale School of Management, July.
  9. Wyzwania te są opisane bardziej szczegółowo w sprawozdaniu ERRS na temat problemów makroostrożnościowych wynikających z niskich stóp procentowych i zmiany strukturalnej w unijnym systemie finansowym.
  10. European Systemic Risk Board (2016), “Macroprudential policy beyond banking: an ESRB strategy paper”, July.
  11. European Systemic Risk Board (2016), “EU Shadow Banking Monitor”, July. Metodologię zastosowaną w tym sprawozdaniu opisano w publikacji: L. Grillet-Aubert, J. Haquin, C. Jackson, N. Killeen and C. Weistroffer (2016), “Assessing shadow banking – non-bank financial intermediation in Europe”, ESRB Occasional Paper no.10.
  12. European Systemic Risk Board (2012), “Recommendation on money market funds”, December. Bardziej szczegółową analizę znaczenia systemowego przedstawia publikacja: J. Ansidei, E. Bengtsson, D. Frison and G. Ward (2012), “Money market funds in Europe and financial stability”, ESRB Occasional Paper no. 1.
  13. Abad, J., I. Aldasoro, C. Aymanns, M. D’Errico, L. Fache Rousová, P. Hoffmann, S. Langfield, M. Neychev, and T. Roukny (2016), “Shedding light on dark markets: First insights from the new EU-wide derivatives dataset”, ESRB Occasional Paper no. 11.
  14. European Systemic Risk Board (2015), “Report on the efficiency of margining requirements to limit pro-cyclicality and the need to define additional intervention capacity in this area”, July.
  15. Clerc, L., A. Giovannini, S. Langfield, T. Peltonen, R. Portes, and M. Scheicher (2016), “Indirect contagion: the policy problem”, ESRB Occasional Paper no. 9.
  16. European Systemic Risk Board (2014), “Flagship report on macroprudential policy in the banking sector”, March; and European Systemic Risk Board (2014), “Handbook on operationalising macroprudential policy in the banking sector”, March.
KONTAKT

Europejski Bank Centralny

Dyrekcja Generalna ds. Komunikacji

Przedruk dozwolony pod warunkiem podania źródła.

Kontakt z mediami